1. Tóm tắt
Chúng ta đang ở thời điểm then chốt trong quá trình phát triển AI. Những lựa chọn do chính phủ, ngành công nghiệp và xã hội dân sự đưa ra ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển công nghệ sẽ quyết định liệu AI có được áp dụng rộng rãi và mở ra cơ hội cho tất cả mọi người.
AI có tiềm năng thay đổi cơ bản cách chúng ta sống, làm việc và học tập, thông qua khả năng hỗ trợ, bổ sung, trao quyền và truyền cảm hứng cho mọi người trong hầu hết mọi lĩnh vực nỗ lực của con người. AI đã mở ra những khả năng mới bằng cách cho phép mọi người giao tiếp qua ngôn ngữ và khả năng, giúp mọi người an toàn khi dự báo hỏa hoạn và lũ lụt, giảm khí thải năng lượng và cải thiện khả năng phát hiện và điều trị ung thư cũng như các bệnh khác.
Hãy lấy AlphaFold làm ví dụ, hệ thống AI của Google DeepMind đã khám phá ra cấu trúc 3D của 200 triệu protein – những sinh khối xây dựng nên sự sống. Sáng kiến đơn lẻ đó đang thúc đẩy nghiên cứu trong hầu hết mọi lĩnh vực sinh học, đẩy nhanh tiến độ giải quyết các vấn đề quan trọng trong thế giới thực bao gồm tìm ra loại thuốc mới để điều trị ung thư gan, phát triển vắc-xin sốt rét có hiệu quả hoàn toàn và phân hủy nhựa dùng một lần. Việc phát triển tài liệu tham khảo về bộ gen người đầu tiên trên thế giới – một nguồn tài nguyên đại diện tốt hơn cho sự đa dạng di truyền của con người – sẽ mở ra cánh cửa cho việc xét nghiệm và điều trị di truyền toàn diện và công bằng hơn trên toàn cầu, cho phép chẩn đoán chính xác hơn và phát triển các liệu pháp mới.
Chúng ta tin rằng AI có thể làm được nhiều hơn nữa để giúp giải quyết một số thách thức mang tính quyết định của thời đại chúng ta. Các khả năng là vô cùng lớn: từ việc giải quyết các thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng đến việc nâng cao mức sống và phục hồi nền kinh tế đang phải vật lộn vì thiếu tăng trưởng năng suất.
Chúng ta phải cùng nhau đảm bảo rằng AI giúp cuộc sống dễ dàng hơn, giúp giải quyết các thách thức phức tạp và cho phép chúng ta đạt được các mục tiêu lớn. Cho đến nay, đã có một trọng tâm mạnh mẽ và phù hợp vào việc giải quyết các rủi ro tiềm ẩn trong tương lai từ AI.
Chúng ta đã thấy các chính phủ thực hiện các bước quan trọng cùng với các công ty và các bên liên quan khác của xã hội dân sự để giải quyết và giảm thiểu những rủi ro này.
Nhưng để khai thác hoàn toàn tiềm năng chuyển đổi của AI đối với nền kinh tế, sức khỏe, khí hậu và sự phát triển của con người, chúng ta cần thảo luận rộng rãi hơn về các bước mà chính phủ, công ty và xã hội dân sự có thể thực hiện để hiện thực hóa lời hứa của AI. Chúng ta phải tập trung không chỉ vào những tác hại mà chúng ta muốn tránh và những rủi ro mà chúng ta muốn giảm thiểu, mà còn vào tiềm năng mà chúng ta muốn đạt được.
Dựa trên chương trình nghị sự ba trụ cột của Google để tiến bộ AI có trách nhiệm – mở ra cơ hội, thúc đẩy trách nhiệm và tăng cường an ninh.
Với dân số trẻ, tích cực về công nghệ, bối cảnh kỹ thuật số năng động và hệ sinh thái công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để khai thác cơ hội AI. Nếu thực hiện đúng, AI có tiềm năng cách mạng hóa mọi lĩnh vực, thúc đẩy tăng trưởng và chuyển đổi kinh tế, nâng cao mức sống và giải quyết các thách thức lớn của xã hội như sức khỏe và khí hậu.
Từ khí hậu và nông nghiệp đến chăm sóc sức khỏe và bán lẻ, AI đã và sẽ hỗ trợ chúng ta theo những cách hữu hình và ngay lập tức:
2. Dự báo lũ lụt
Thiên tai, như lũ lụt, đang gia tăng về tần suất và cường độ do biến đổi khí hậu, đe dọa đến sự an toàn và sinh kế của người dân.
Google Research đã phát triển các mô hình AI để dự báo lũ lụt ở 80 quốc gia, bao gồm các nước ASEAN dễ bị ảnh hưởng bởi rủi ro lũ lụt nhất như Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Các nước ASEAN có thể sử dụng nền tảng Flood Hub của Google để hành động kịp thời và chuẩn bị cho lũ lụt ven sông, xem dữ liệu lũ lụt có liên quan tại địa phương và dự báo trước tới 7 ngày. Dự báo được cập nhật hàng ngày và tất cả thông tin đều miễn phí, được công khai và có thể chia sẻ trên mạng xã hội. Các công cụ AI như vậy cũng bổ sung cho hành động dự đoán trong Quản lý thảm họa.
3. Tăng cường năng suất lao động và bán lẻ
Tăng năng suất lao động là chìa khóa để tăng GDP và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. AI có thể giúp thúc đẩy điều này theo cấp số nhân, nếu được áp dụng rộng. AI đã giúp chuyển đổi các phương thức kinh doanh và sản xuất, và làm cho các hoạt động thâm dụng lao động truyền thống trở nên hiệu quả và hiệu suất hơn trong một số doanh nghiệp.
Một ví dụ là việc SM Supermalls sử dụng AI để cải thiện hiệu quả hoạt động của mình tại Philippines. Cổng thông tin nội bộ của SM Supermalls để người thuê nộp biểu mẫu thuế tốn nhiều thời gian và dễ xảy ra lỗi của con người. Với Document AI và Google Cloud, một cổng thông tin hỗ trợ AI đã được tạo ra để cho phép nộp biểu mẫu thuế kỹ thuật số và tự động hóa quy trình người thuê nộp biểu mẫu thuế chính cho các cơ quan chức năng, với độ chính xác tăng lên từ AI trong việc diễn giải thông tin đầu vào. Điều này giảm 67% thời gian nộp hồ sơ và giảm chi phí và khối lượng công việc cho những người thuê SM Supermalls và nhóm kế toán nội bộ của công ty.
FairPrice – chuỗi siêu thị hàng đầu của Singapore – đang sử dụng AI để hỗ trợ sứ mệnh mang lại tác động xã hội và hoàn thành vai trò là đại lý dự trữ quốc gia quan trọng. AI được sử dụng để cải thiện hoạt động kinh doanh bằng cách dự báo khối lượng công việc và nhu cầu nhân lực để đảm bảo nhân sự tối ưu tại mỗi cửa hàng, cũng như ngăn chặn trước các gián đoạn chuỗi cung ứng, chẳng hạn như sự cố tắc nghẽn kênh đào Suez năm 2021. Hợp tác với các chuyên gia tư vấn của Google Cloud và BCG, FairPrice đang có kế hoạch sử dụng AI tạo sinh để dự đoán và xác định các sản phẩm thực phẩm sắp hết hạn, sau đó có thể giảm giá cho người tiêu dùng hoặc những người bán thực phẩm đã nấu chín thuộc các chi nhánh của công ty, nhằm giảm lãng phí thực phẩm.
4. An toàn giao thông đường bộ
Tai nạn giao thông đường bộ là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới. Sự kết hợp giữa thiết kế đường kém và tốc độ phương tiện khiến trẻ em gặp nguy hiểm trên hành trình hàng ngày đến trường. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thách thức này đặc biệt nghiêm trọng ở Đông Nam Á, với khu vực ghi nhận số ca tử vong cao nhất vào năm 2021, chiếm 28% gánh nặng toàn cầu.
Với sự hỗ trợ tài chính từ tổ chức từ thiện của Google, Google.org, Chương trình Đánh giá Đường bộ Quốc tế đang sử dụng AI và hình ảnh vệ tinh cùng hình ảnh chế độ xem phố để phát hiện rủi ro an toàn đường bộ nhằm cung cấp đánh giá xếp hạng sao trên toàn quốc về cơ sở hạ tầng đường bộ xung quanh trường học tại Việt Nam, với tiềm năng mở rộng sang các quốc gia khác. Bằng cách làm cho dữ liệu này dễ tiếp cận hơn, họ hướng đến mục tiêu cung cấp thông tin cho các chính sách mới và đầu tư vào các tuyến đường thân thiện với người đi bộ nhằm giảm thiểu tác hại có thể phòng ngừa được.
5. Thúc đẩy ngành nông nghiệp
Nông nghiệp là ngành kinh tế chủ chốt của nhiều cộng đồng Asian (AMS – Asian Member State), là người đóng góp vào GDP, việc làm cũng như thu nhập xuất khẩu. Tại Campuchia và Myanmar, nông nghiệp đóng góp hơn 22%GDP. Hơn một trong bốn việc làm ở Indonesia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam đến từ ngành nông nghiệp. Nông nghiệp cũng là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Indonesia, Lào, malaysia, Myanmar, Philippines, Thái Lan và Việt Nam.
Do đó, cải thiện năng suất trong ngành nông nghiệp là rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở ASEAN. Nhưng tăng trưởng năng suất đã là một thách thức lâu dài trong ngành nông nghiệp. Đặc biệt, sản xuất lúa gạo ở ASEAN đang có nguy cơ trì trệ năng suất, điều này rất đáng lo ngại vì gạo là mặt hàng chủ lực được tiêu thụ trên khắp ASEAN. Điều này đã trở nên trầm trọng hơn do biến đổi khí hậu và các mô hình thời tiết thay đổi, với những tác động rộng hơn đến an ninh lương thực của ASEAN.
AI có thể đóng vai trò hữu ích. Có trụ sở chính tại Philippines, Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) – một trong những đơn vị được tài trợ AI for the Global Goals của Google.org, đang sử dụng AI để xác định các cách tận dụng tốt hơn bộ sưu tập hạt giống lúa lớn nhất và đa dạng nhất thế giới. Với những hiểu biết được hỗ trợ bởi dữ liệu, họ đang phát triển các giống lúa có khả năng chống chịu với khí hậu, giúp trang bị tốt hơn cho nông dân, bao gồm cả nông dân ở ASEAN, để thích ứng với biến đổi khí hậu. Các nhà kinh tế từ IRRI dự đoán rằng lợi ích của việc nông dân ở Châu Á và Châu Phi áp dụng các giống mới là rất lớn: ước tính 30 tỷ đô la sau 5 năm.
6. Mang lại kết quả sức khỏe tốt hơn
Một trong những bệnh mãn tính phổ biến nhất ở ASEAN là bệnh tiểu đường. Theo WHO, ước tính có hơn 96 triệu người trong khu vực mắc bệnh tiểu đường và 96 triệu người khác bị tiền tiểu đường. Điều này cũng có nghĩa là một vấn đề ngày càng gia tăng với bệnh võng mạc tiểu đường, một tình trạng mà bệnh tiểu đường tạo ra tổn thương ở phía sau võng mạc có thể dẫn đến mù hoàn toàn. Tin tốt là mất thị lực vĩnh viễn không phải là không thể tránh khỏi. Với việc phát hiện và điều trị sớm, tình trạng mù có thể được ngăn ngừa. Nhưng việc tiến hành sàng lọc ở quy mô lớn là một thách thức, vì nó bị hạn chế nghiêm trọng bởi số lượng các chuyên gia mắt được đào tạo để tiến hành các chương trình sàng lọc.
Đánh giá bệnh võng mạc tự động (ARDA) của Google sử dụng AI để giúp nhân viên y tế phát hiện bệnh võng mạc tiểu đường ở quy mô lớn. Google đã làm việc với một nhóm lớn các bác sĩ nhãn khoa những người đã giúp chúng tôi đào tạo mô hình AI bằng cách xem xét thủ công hơn 100.000 lần quét võng mạc đã ẩn danh. Điều này dẫn đến sự phát triển của ARDA, giúp các bác sĩ mở rộng các chương trình sàng lọc bệnh võng mạc tiểu đường chất lượng cao ở các quốc gia không có đủ chuyên gia mắt, chẳng hạn như Ấn Độ và Thái Lan. Google hiện đang hợp tác với Bệnh viện Rajavithi và Sở Dịch vụ Y tế, trực thuộc Bộ Y tế Công cộng Thái Lan, để thí điểm ARDA.
7. Giảm thiểu tắc nghẽn giao thông và khí thải
Tình trạng tắc nghẽn giao thông là một thách thức chung ở hầu hết các AMS, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng không khí và chất lượng cuộc sống. Khí thải nhà kính đô thị đặc biệt gây ra vấn đề tại các ngã tư thành phố, nơi ô nhiễm có thể cao hơn 29 lần so với trên đường lộ. Khoảng một nửa lượng khí thải tại các ngã tư xuất phát từ việc dừng và khởi động xe, một thách thức có thể được giảm thiểu bằng cách tận dụng AI để tối ưu hóa đèn giao thông.
Green Light, một sáng kiến của Google Research, sử dụng AI và xu hướng lái xe của Google Maps để lập mô hình các mẫu giao thông và đưa ra các khuyến nghị để tối ưu hóa các kế hoạch đèn giao thông hiện có.Các kỹ sư thành phố có thể triển khai những điều này chỉ trong vòng 5 phút, bằng cách sử dụng cơ sở hạ tầng hiện có. Bằng cách tối ưu hóa không chỉ một giao lộ, mà còn phối hợp trên nhiều giao lộ liền kề để tạo ra các làn sóng đèn xanh, các thành phố có thể cải thiện lưu lượng giao thông và giảm thêm lượng khí thải khi dừng và đi. Các con số ban đầu cho thấy tiềm năng giảm tới 30% lượng khí thải khi dừng và đi và giảm tới 10% lượng khí thải tại giao lộ. Trong ASEAN, Green Light đang hoạt động tại Jakarta và Bali, Indonesia
Bài viết thống kê một số vấn đề điều mà AI mang lại; để phát triển chúng sẽ đòi hỏi sự hợp tác và tham gia đầu sâu sắc ngành công nghiệp và xã hội dân sự.
Tài liệu tham khảo
1. World Health Organization (WHO), 2021, https://iris.who.int › handle › 9789240027053-en;
2. Chesbrough, H., & Bogers, M. (2014). Explicating Open Innovation: Clarifying an Emerging Paradigm for Understanding Innovation. In New Frontiers in Open Innovation (pp. 3-28). Oxford University Press;
3. Hà Nội Business Incubator, 2023. Ứng dụng đổi mới sáng tạo mở trong các dự án khởi nghiệp tại Hà Nội. https://www.dnes.vn/research/ [Accessed 11 August 2024];
4. Dân chủ và pháp luật, Kỳ 2 (415) – tháng 10/2024 “ Hoàn thiện pháp luật trong bối cảnh chuyển đổi số”;
5. Global AI Govermance Law and Policy – Joe Jones and Darren Grayson;
6. KfW Research , 21 Juni 2024 Author: Dr Volker Zimmermann Focus on Economics No. 463;
7. www.publicpolicy.googl
Nguồn: Trung tâm Công nghệ Vi điện tử và Tin học